بازچرخانی آب های سطحی و استفاده از روان آب ها به عنوان یکی از راهکارهای مهم و اساسی برای مقابله با بحران کم آبی در بیشتر کشورها بخصوص منطقه خاورمیانه در سالهای اخیر تبدیل شده است. هرچند آب همواره عنصری حیاتی برای بشر بوده است ولی در سالهای اخیر بدلیل کاهش آب شیرین، نقش پررنگ تری به خود گرفته است. کشور ایران نیز بدلیل قرار گرفتن در کمربند خشک و نیمه خشک در زمره کشورهای با کمبود شدید آب قرار دارد.
عوامل بوجود آمدن بحران آب
- افزایش جمعیت
- گرمایش جهانی
- کاهش بارندگی های سالانه
- بهره برداری بیش از حد از منابع آب شیرین
مفهوم بحران آب
بحران آب، عبارتی که امروزه زیاد به آن اشاره می شود، در واقع شدت یافتن فاصله بین تقاضا برای آب و میزان عرضه آن است. هرچه شکاف بین عرضه و تقاضای آب بیشتر می شود، بر ابعاد بحران نیز افزوده میشود. بدیهی است که با افزایش روز افزون جمعیت، این بحران به طرز جدی تری خود را نمایان می کند. برداشت منابع زیرزمینی از طریق حفر چاههای عمیق و تصفیه آب چاه هر روز بیشتر میشود. یکی از روش های مقابله با این معضل، استفاده از دستگاه آب شیرین کن به منظور دسترسی به آب شیرین می باشد که روز به روز بیشتر مورد استقبال قرار می گیرد. راه حل دیگر بازچرخانی آب های سطحی و استفاده مجدد از روان آب ها می باشد.
راهکارهای مقابله با بحران آب
همانطور که قبلا در مقاله ای جداگانه توضیح داده شد، چهار راه حل اساسی برای مقابله با بحران آب وجود دارد که عبارتند از :
- جمع آوری آب باران و اجازه نفوذ آن به داخل خاک به منظور بازچرخانی آب های سطحی
- تصفیه پسابهای صنعتی و بهداشتی
- استفاده درست از منابع آبی موجود
- شیرین سازی آب دریا و آبهای شور با استفاده از دستگاه آب شیرین کن دریایی و صنعتی
استفاده از پسابها به عنوان منابع جدید آب
اتکاء انسان به فاضلاب و پساب به عنوان یک “منبع جدید آب” موضوع تازه ای نیست. ضمن آنکه بازچرخانی آب های سطحی و استفاده مجدد آن باعث توسعه منابع آبی و حفظ سفره ها و آبخوان های زیرزمینی می گردد. تصفیه فاضلاب برای تامین آب آشامیدنی هزینه بسیار بالایی دارد و در حال حاضر صرفه اقتصادی ندارد. اما یکی از مهمترین و عمده ترین مصارف آب در کلان شهرها آبیاری فضای سبز شهری می باشد.
از این رو تامین آب مورد نیاز آبیاری فضای سبز بوستان های کلان شهرها از جمله تهران یکی از اصلی ترین پارامتر های تعیین کننده در طراحی فضای سبز و تعیین الگوهای مصرف آب بوده است. لذا با توجه به کمبود منابع آب در بسیاری از مناطق کشور و وجود روان آبهای کلانشهرها ، بازچرخانی و استفاده از آنها جهت آبیاری فضاهای مورد نظر شهری اجتناب ناپذیر می باشد.
sewers-diagram-large
تصفیه پساب و بازچرخانی آب های سطحی
با توجه به نیاز آبی و کمبود شدید آب مناسب جهت آبیاری فضای سبز ، بازچرخانی وتصفیه آبهای سطحی جاری در شهرها ، می تواند بعنوان یکی از اصلی ترین منابع بخش عمده نیاز آبی برای آبیاری فضای سبز شهری مطرح باشد.
از آنجا که این آبها بعضاً دارای آلاینده های پساب در مسیر جریان می باشد می توان با بکارگیری تکنولوژی های پیشرفته تصفیه آب صنعتی، به آب مناسب برای آبیاری فضای سبز دست پیدا کرد. با استفاده از این روش می توان از طریق تصفیه آب های سطحی موجود به روشهای نوین مقدار قابل توجهی از نیاز آبی کلان شهرها در اجرای فضای سبز مطلوب را تامین نمود.
مراحل تصفیه آب های سطحی جهت آبیاری فضای سبز
جهت تصفیه و استفاده مجدد از روان آبهای سطحی بایستی مراحل زیر طی شود :
- انجام فرآیند تصفیه فیزیکی آب به منظور حذف ذرات درشت
- کاهش بار آلودگی
- کاهش املاح آب
- ضد عفونی کردن آب تصفیه شده
بدیهی است نحوه و میزان تصفیه آب صنعتی باید بگونه ای باشد که بر اساس استانداردهای موجود برای استفاده در تامین آب فضای سبز مناسب باشد.
نکات قابل توجه در استفاده مجدد از پساب ها
باید توجه داشت که شرط استفاده موفقیت آمیز از فاضلاب و پساب و آبهای سطحی در آبیاری فضای سبز ، در نظر گرفتن اثرات آن بر محیط زیست، بهداشت و تندرستی انسان می باشد . در غیر این صورت آسیب های جدی به طبیعت و جوامع انسانی وارد خواهد آمد.
آبیاری فضاهای سبز شهری با استفاده از روان آب ها
در همین راستا، با مدیریت صحیح و برنامه ریزی منسجم می توان از منابع بالقوه روان آبهای سطحی موجود در شهرها به بهترین شکل بهره گرفت. لذا احداث یک مجموعه کامل پکیج تصفیه پساب و پکیج تصفیه آب های سطحی و استقرار آن در محل بصورت site-in یا خارج از محل جمع آوری بصورت site-on می تواند این منبع آبی گرانبها را در چرخه مصرف مجدد وارد کند.
با این کار می توان بخش بزرگی از نیازهای آبی شهرداری کلانشهرها از جمله تهران را تأمین و مشکلات ناشی از کمبود آب جهت آبیاری فضای سبز پارکها و حاشیه اتوبان ها را مرتفع ساخت. از سوئی با استفاده از این راه می توان نیاز به حفر چاه جدید را منتفی کرد و برداشت از آبهای زیرزمینی و استحصال ذخایر زیرسطحی را به حداقل مقدار کاهش داد و به حفظ منابع آبی کمک شایانی نمود.
تصفیه فاضلاب انسانی جهت استفاده در کشاورزی
علاوه بر مشکل کم آبی، استفاده از فاضلاب انسانی در کشاورزی با هدف آبیاری محصولات و حاصلخیزکردن خاک ها است. کشورهای خاورمیانه اکثرا در ناحیه خشک و نیمه خشک قرار دارند و از قدیم با معضل کم آبی روبرو بوده اند. از اینرو نیاز به تصفیه آب کشاورزی و نیز استفاده تصفیه فاضلاب برای کشاورزی روز به روز اهمیت بیشتری می یابد. زیرا در اغلب این کشورها ، بخش کشاورزی مهمترین مصرف کنندة آب است . در حال حاضر در بسیاری از شهرهای ایران ، فاضلاب های خانگی و روان آب های سطحی و بعضاً پساب های صنعتی پس از خروج از شهر ، در زمین های کشاورزی پایین دست استفاده می شود. که با توجه به داشتن بار آلودگی بایستی نکات لازم برای تصفیه بهداشتی و استفاده مجدد آن در نظر گرفته شود.
بخشهایی از این مطلب، از مقاله آقای مهران ماندگار با عنوان” بحران آب و استفاده از روان آب ها و باز چرخانی آب در محیط شهری” برگرفته شده است.
